در ماه دسامبر بود که حدود دوازده معترض ضد قرنطینه در خیابان سنگ فرش شدهای در شهر گریما در شرق آلمان گرد هم آمدند. این شعار آنها، یعنی صلح، آزادی، بدون دیکتاتوری نبود که دولت جدید آلمان را در معرض خطر قرار میداد، بلکه مکانی بود که آنها در آنجا گرد هم آمده بودند. در واقع این افراد خارج از خانه خصوصی پیتر کوپینگ، وزیر بهداشت آلمان در منطقه زاکسبرگ اجتماع کردند. این تظاهرات بهعنوان یک حمله هدفمند بهدموکراسی و مقامات منتخب آنها تعبیر شد که حتی با مشعلهای شعلهور معترضان، همان نمادی که در دهه 1920 به ناسیونالیستهای سفید پوست اختصاص داشت، حالتی تهدیدآمیزتر را بهخود گرفت.
پس از این موضوع، تیم کوپینگ گفتند که آنها مشکوک هستند که اعتراضات انجام شده نسبتبه محدودیتهای اعمال شده در مورد ویروس کرونا ریشه در پیامرسان تلگرام، جایی که ویدیویی از تظاهرات انجام شده انتشار یافت و در آن وزیر را تهدید کرده بودند، داشته باشد. خود پیتر کوپینگ اعتقاد دارد که ارتباط مستقیمی بین تلگرام و آن چه اتفاق افتاده است، وجود دارد. او میگوید:
واضح است که این افراد از این برنامه برای ارتباط با یکدیگر استفاهد میکردند. تلگرام به درخواست اظهار نظر در این مورد را نپذیرفت.
مقامات آلمانی معتقدند که تلگرام مکانی تبیدل شده است که مجموعهای از حوادث خشونتآمیز مربوط به جنبش ضد قرنطینه موجود در آلمان را به هم پیوند میدهد. مدت کوتاهی پس از انجام این تظاهرات در خارج از خانه کوپینگ، پلیس مسلح آلمان گفت که پنج ملک مرتبط با یکی گروه تلگرامی را مورد بررسی قرار داده است که اعضای آن در مورد برنامههای ترور نخست وزیر موافق واکسن، یعنی مایکل کرچمر، بهتلافی محدودیتهای ناشی از بیماری کرونا، با یکدیگر بحث میکردند. اما زمانی که مقامات از تلگرام خواستند با خشونت در کانالهای عمومی این اپلیکیشن مقابله کند، متاسفانه با سکوت مواجه شدند. نامهها، پیشنهادها مربوط به جریمه، کار گروه اختصاصی تلگرام و حتی تهدید به ممنوعیت کل این پلتفرم همگی بدون پاسخ ماندهاند. تلاش آلمان برای اعمال اقتدار خود بر تلگرام هشداری برای سایر دولتها است که در حال حاضر مشغول تدوین قوانین ایمنی آنلاین خود هستند. یکی از اصلیترین بندهای این قانون، آن است که حتی اگر قانونگذاران قوانین جدیدی را صادر کنند، هیچ تضمینی وجود ندارد که پلتفرمها از آنها پیروی کنند.
تلگرام یکی از محبوبترین پیامرسانهای آنلاین در آلمان است. طبق آمارهای منتشر شده توسط Statista، حدود 7.8 میلیون نفر در این کشور در سال 2019 این برنامه استفاده کردهاند. یک نظرسنجی جدیدتر انجام شده توسط آژانس رسمی شبکه فدرال آلمان در ماه ژانویه نشان داد که 16 درصد از افرادی که بهطور منظم از سرویسهای پیامرسانهای آنلاین استفاده میکنند، افزایشی 6 درصدی نیست به سال 2019 داشتهاند. البته باید به این موضوع هم دقت کنیم که این تعداد هنوز از 96 درصد ادعایی توسط واتساپ فاصله بسیار زیادی دارد.
در همین بین، سالها است که محققان از افراطگراییهای انجام شده توسط کاربران در بستر تلگرام شکایت میکنند. جاکوب گوهل، مدیر پژوهشی در موسسه گفتگو استراتژیک یا همان ISD که افراطگرایی آنلاین را تجزیه و تحلیل میکند، میگوید که در طول همهگیری کرونا، تعداد پیروان راست افراطی در آلمان افزایش یافته است. او میگوید که پیش از همهگیری کرونا، بزرگترین چهرههای راست افراطی حدود 40 هزار پیرو داشتند، اما این عدد در حال حاضر به 200 هزار نفر رسیده است.
گوهل میگوید:
جنبش ضد قرنطینه در آلمان درمقایسهبا کشورهای دیگر نسبتا بزرگتر، پرانرژی و کاملا رادیکال بهنظر میرسد.
او استدلال میکند که گروههایی را که معمولا ممکن است با هم هماهنگ نباشند، در محیط تلگرام به هم وصل میشوند. این مورد شامل افرادی میشود که قبلا بخشی از جنبشهای راست افراطی موجود بودهاند، اما جالبتر از آن، تعداد زیادی از مخالفان واکسن که افرادی علاقهمند به زندگی جایگزین، طب جایگزین، نظریهپردازان توطئه، افرادی که به QAnon پایبند هستند را با یکدیگر متحد میسازد. در تلگرام، این امر منجر به ترکیب محتوای راست افراطی با توطئههای ویروس کرونا میشود، درست مانند ادعاهایی که این ویروس بهانهای برای ایجاد یک دولت استبدادی است و خواستار خشونت علیه سیاستمداران شدند. گوهل در رابطه با این موضوع میگوید:
من را شگفتزده کرد که چقدر سریع افرادی که قبلا در جنیشهای ایدئولوژیک درگیر نبودهاند، رادیکال شدهاند و چقدر بهصورتی افراطی و مکرر فراخوانهایی را برای خشونت صادر میکنند.
سکوت تلگرام در مورد محتوای خشونتآمیز ضد قرنطینه، کشوری را خشمگین کرده است که بهشدت اعتقاد دارد که آزادی بیان محدودیتهایی دارد و بر این اساس قانون وضع میکند. در سال 2018، آلمان شروع به اجرای قانون اجرای شبکه یا همان Netz DG کرد که هدف آن غیرقانونی کردن سخنرانی و نمادهای غیرقانونی آفلاین، مانند صلیب شکسته، انکار هولوکاست یا تحریک خوشنت علیه گروههای در اقلیت بود. اکثر پلتفرمهای مربوط به شبکههای اجتماعی از این امر پیروی کردند و حتی ناظران آلمانی بیشتری را برای مسدود کردن محتوایی که در سطح محلی غیرقانون تلقی میشد، استخدام کردند. در ابتدا این سردرگمی وجود داشت که آیا این قانون برای تلگرام، در زمانی که بسیاری از پیامرسانهای دیگر مانند واتساپ معاف شدند، اعمال خواهد شد یا خیر. در سال 2021، وزارت دادگستری آلمان بهصورت علنی اعلام کرد که تلگرام موظف است قوانینی را رعایت کند و به رسانههای آلمانی گفت که دو پرونده جریمه را علیه این برنامه بهدلیل عدم رعایت برنامه دولت آلمان، آغاز کرده است. به گفته این وزارتخانه، اگرچه میتوان از این برنامه برای برقراری ارتباط یکبهیک استفاده کرد، اما همچنین به افراد این امکان را میدهد که گروههایی را با بیش از 200 هزار عضو راهاندازی کنند یا کانالهایی را برای پخش مخاطبان نامحدود ایجاد نمایند.
با این حال، این تلاش برای شرمساری علنی تلگرام بهعمل نیامد. اداره فدرال دادگستری یا همان BFJ در گفتگو با رسانه WIRED تایید کرد که این روند در حال حاضر در مرحله استماع است و از آن زمان تاکنون دو درخواست بریا کمک حقوقی با امارات متحده عربی ارسال کرده. حوزفین بالون، وکیل HateAid، یعنی همان سازمانی که نماینده سیاستمدارانی محلی و فدرالی است که در تلگرام پیامهای تهدید به مرگ را دریافت کردهاند، میگوید:
مشکل اصلی ما با تلگرام در این است که آنها در دبی مخفی شدهاند.
با این حال مشخص نیست که آیا تلگرام واقعا از دفتر ذکر شده بهعنوان آدرس خود استفاده میکند یا خیر. اگرچه که مدیرعامل این اپلیکیشن در اوایل سال گذشته میلادی در کنار ولیعهد دبی بهتصویر کشیده شد، اما چندین روزنامه آلمانی از جمله روزنامه بیلد، روزنامهنگاران را به دفتر تلگرام فرستاده و متوجه شدند که هیچ کس در را باز نمیکند. چان جو جون، وکیل متخصص در زمینه نفرت پراکنی آنلاین، میگوید:
حتی اگر آنها از امارات متحده عربی کمکی را دریافت کنند، من معتقدم هیچ کس واقعا در دبی ننشسته است.
او معتقد است که که مدیریت تلگرام به احتمال زیاد در اروپا یا کشور روسیه پیدا خواهد شد، اما اگر این برنامه ادرسی واضح داشت، لزوما مشکلی را حل نمیکرد. بزرگترین مشکل در حال حاضر این است که آنها هیچ همکاری را نمیکنند.
امادگی تلگرام برای تنظیم گفتار با ارزشهای آزادیخواهانه تلگرام در تضاد است. این پیامرسان که 9 سال پیش توسط کارآفرین روسی الاصل، یعنی پاول دوروف در لندن تاسیس شد، سنت افتخارآمیزی در نادیده گرفتن درخواستهای دولتهای مختلفی دارد. این شرکت در وبسات خود میگوید:
تا به امروز، ما 0 باید از دادههای کاربران خود را برای اشخاص ثالث، از جمله دولتها، فاش کردهایم.
با این حال، نانسی فایزر، وزیر کشور سوسیال دموکرات جدید آلمان، از این موضع منصرف نشده است. از زمانی که او در ماه دسامبر وظیفه خود را در دست گرفته، موضع این کشور علیه تلگرام بهطرز چشمگیری سختتر شده است. فائسر در مصاحبهای با روزنامه Die Zeit تهدید کرد که تلگرام را بهطور کامل ممنوع خواهد کرد. پس از اینکه منتقدان او این راه حل را غیر عملی و احتمالا خلاف قانون اساسی دانستند، او تغییر موضع داد و در عوض شرکتهای گوگل و اپل را تحت فشار گذاشت تا این برنامه را برای کاربران آلمانی از دسترس خارج کنند تا از این طریق شرکت تلگرام را تحت فشار خود قرار دهد. پس از این موضوع، در اواخر ماه ژانویه بود که نیروی پلیس فدرال آلمان یا همان BKA، یک کارگروه جدید را برای نظارت بر محتوای این برنامه راهاندازی کرد. هولگر مونچ، رئیس BKA، در بیانیهای مطبوعاتی گفت:
همهگیری کرونا بهصورتی ویژه به رادیکال شدن مردم در تلگرام، تهدید دیگران یا حتی انتشار فراخوان برای قبل کمک کرده است. ما قصد داریم با تلگرام کار کنیم، اما در صورت عدم همکاری تلگرام، اقدامهای مهمی را انجام خواهیم داد.
تئوریهای مختلفی در مورد این که چرا مقامات آلمانی مصمم هستند تا این پیامرسان را مجبور به پاکسازی محتوایی که مدنظر آنها نیست بکنند، درحالیکه موضوعات مورد بحث جدی نیستند، وجود دارد. سیمون رافائل، رئیس بخش دیجیتالی در بنیاد آمادئو انتونیو که یک بنیاد ضد نژادپرسی است، میگوید:
مقامات کشور وقتی جوانانی را که تهدیدهای نژادپرستانه یا یهودیستیزانه در تلگرام منتشر میکند، جدی نمیگرفتند. در حال حاضر که شهرداران و سیاستمداران محلی مورد حمله قرار میگیرند، متوجه میشوند که این مشکل ممکن است بزرگتر از آن چیزی باشد که فکر میکردند.
برخی دیگر استدلال میکنند که زمان سرکوب با تغییر دولت، که ائتلافی بین سبزها، دموکراتهای آزاد و سوسیال دموکراتها است، آغاز شده است. تایسون برکر، رئیس برنامه فناوری و امور جهانی در شورای روابط خارجی آلمان میگوید:
محرک اصلی NetzDG و این ایده نظارت بیشتر و اجرای قویتر و سختگیرانهتر، همیشه سوسیال دموکراتها بوده است.
بارکر خاطر نشان میکند که هیکو ماس یک سوسیال دموکرات بود که NetxDG را معرفی کرد و اکنون سوسیال دموکراتها برای اولین بار در 17 سال گذشته وزارت کشور را در دست دارند.
برخی دیگران، لحت سختتر جدید آلمان تنها نشان میدهد که دولت چقد در تلاش است تا اقتدار خود را نشان دهد. HateAid میگوید:
رفتن به فروشگاههای اپلیکیشن فقط نشانهای از درماندگی است. اما گوگل و اپل پیش از این توانستهاند بر تلگرام نیز تاثیر بگذارند.
آتیلا هیلدمن، سرآشپز مشهور آلمان الاصل، در طول همهگیری کرونا تبدیل به فردی رادیکال شد و حرفهای مربوط به تئوری توطئه او بهطور علنی در گروههای تلگرامی که در اوج خود به 100 هزار نفر رسیده بود، پخش شد. پس از این موضوع، در ماه ژوئن سال گذشته میلادی، هیلدمن در تلگرام پست کرد:
فروشگاه اپلیکیشن اپل و گوگل پلی استور کانال من را برای همه گوشیهای هوشمند سانسور کردهاند!
در واقع محتوای او دیگر در گوشیهای آیفون و اندرویدی قابل مشاهده نبود، اگرچه که اگر از نسخه دسکتاپ این پلتفرم استفاده میکردید، به آن دسترسی داشتید.
در آن زمان اپل و گوگل دارا بودن توانایی فنی برای اجرای این تغییر را انکار کردند و این گمانهزنی را برانگیخت که شرکتهای بزرگ فناوری در عوض در پشت پرده تلگرام مشغول لابی کردن هستند تا محتوا را برای کاربران خود مسدود کند. هیچ یک از شرکتها به درخواست اظهار نظر در مورد این موضوع پاسخ ندادند. میرو دیتریچ، موسس و محقق ارشد CeMAS، یعنی همان سازمانی که در مورد افراط گرایی آنلاین تحقیق میکند، ادعا میکند:
تلگرام میتواند ببیند از چه دستگاهی برای اتصال به برنامهاش استفاده میکنید و سپس دسترسی به گروههای خاصی را برای شما محدود کند.
بنابراین اپل یا گوگل توانایی انجام این کار را ندارند؛ اما قطعا به تلگرام میگویند که این شرکت برخلاف قوانین اپ استورهایشان عمل میکند. دیتریچ اضافه میکند که این کار در گذشته هم دوباره انجام شده است. کانالهای انتشاردهنده محتوای جنسی در تلگرام معمولا در دستگاههای اپلی مسدود میشوند، زیرا فروشگاه آنها انتشار محتوایی مانند این را در ممنوع اعلام کرده است. دیتریچ میگوید:
در حال حاضر چندین کانال باقیمانده است، اما آنها درمقایسهبا قبل بسیار کوچک هستند. بنابراین با این اقدامات ارتباطات زیادی را از دست دادهاند.
اتکا به گوگل و اپل بهعنوان یک پروکسی برای تعدیل محتوای سیاسی به این معنی است که قوانین ملی تنها در صورتی تاثیر دارد که با شرایط خدماتی فروشگاههای نرمافزاری مطابقت داشته باشد؛ اما در روشی که تلگرام قوانین مربوط به دولت آلمان را نادیده میگیرد، اگر سایر پلتفرمها تصمیم به عقب نشینی از قوانین سختگیرانهتر بگیرند، میتواند تاثیرات موجی بسیاری داشته باشد. آلمان نسخه جدیدی از NetzDG را در اول فوریه معرفی کرد که از سایتهایی مانند تلگرام، فیسبوک، یوتیوب و توییتر میخواهد که نهتنها صلیبهای شکسته، درخواستهای خشونتآمیز یا تهدید به مرگ را حذف کنند، بلکه اطلاعات شخصی آن کاربری را که پست را منتشر کرده، مانند آدرس IP، را هم ارسال کنند. پلتفرمهای اصلی مربوط به رسانههای اجتماعی نگرانیهای خود را در مورد اجبار به عمل کردن مانند دادستانی عمومی را ابراز کردهاند و نگرانی کمی نسبتبه عواقب آن نشان میدهد. گوگل، متا، توییتر و تیک تاک همگی علیه این تغییرات شکایتهایی را مطرح کردهاند.