کاروتک

تکنولوژی و علمی

تلویزیون و سینما

تلویزیون کاروتک

فایرفاکس که در زمانی محبوب‌ترین مرورگر دنیا بود، امروز 20 ساله شد؛ اما این مرورگر چه چالش‌هایی را پشت سر گذاشت تا به اینجا برسد؟

نزدیک به دو دهه پیش بود که مرورگر فایرفاکس توسط تعدادی از توسعه‌‌دهنده‌هایی که از NetScape جدا شده بودند، توسعه داده شد و توانست خود را به‌عنوان اولین مرورگری که به صورت پیش‌فرض از جاوا اسکریپت پشتیبانی می‌کند، بر سر زبان‌ها بیندازد. در آن زمان، مرورگرهای دیگری هم مانند اینترنت اکسپلورر وجود داشتند، اما فایرفاکس آن را شکست داد.

موزیلا فایرفاکس برای مدت طولانی یکی از مرورگرهای بزرگ در کنار نمونه‌های دیگری مانند گوگل کروم و اینترنت اکسپلورر و سافاری بود و از این نظر، سالگرد تولد آن یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های سالانه دنیای تکنولوژی است. یکی از نکات جالب در مورد تولد فایرفاکس به روز تولد آن بازمی‌گردد؛ اگر در گوگل جستجو کنید، قطعا به جواب 9 نوامبر برخواهید خورد، اما سالگرد واقعی تولید این مرورگر 23 سپتامبر است.

دلیل اصلی جشن تولد موزیلا در روز 9 نوامبر، به تاریخ انتشار نسخه 1.0 این مرورگر بازمی‌گردد. شرکت موزیلا طی سال‌های اخیر، توییت‌ها و همچنین پست‌های وبلاگی را در مورد آن منتشر کرده است. ما به‌صورت کلی حدس می‌زنیم که موزیلا می‌خواهد نسخه 1.0 آن را به‌عنوان روز تولید فایرفاکس تعیین کند که اصلی‌ترین دلیل آن، مهم‌تر بودن این نسخه از مرورگر است.

اگر تمام این موارد را کنار بگذاریم، متوجه خواهیم شد که نسخه 0.1 از مرورگر فایرفاکس که اولین نسخه آن بود، در روز 23 سپتامبر 2002 منتشر شد. این نسخه با اسم رمز Pescadero، یکی از شهرهای کالیفرنیا شناخته می‌شد. واقعیت جالبی که در مورد آن وجود دارد، این است که اکثر بیلدهای نسخه 1.0 فایرفاکس و پیش از آن، به‌نام‌های شهرهای مختلف در سراسر جهان نام‌گذاری شده‌اند. با شروع انتشار نسخه 2.0، این شرکت به سمت استفاده از نام پرنده‌ها رفت و از نسخه 4.0 به بعد، اسم پارک‌های ملی در سراسر جهان روی این نسخه‌های مختلف این مرورگر قرار گرفت.

موزیلا در سال 1998 و زمانی که NetScape کد منبع خود را در دسترس قرار داد، شروع به کار کرد. نسخه‌های 6 و 7 مرورگر NetScape روی مجموعه‌ای از برنامه‌های موزیلا ساخته شده بود و نسخه هشتم این مرورگر هم مستقیما برپایا فایرفاکس بود. مرورگر NetScape تا زمان مرگش در سال 2008، همچنان به عنوان نرم‌افزاری برپایه فایرفاکس باقی مانده بود.

همان‌طور که در بالاتر هم به آن اشاره کردیم، مرورگر فایرفاکس در روز 23 سپتامبر 2002 و درست 20 سال پیش در چنین روزی راه‌اندازی شد. فایرفاکس و NetScape برای سال‌ها در یک فضا و با یک پایه کد با هم رقابت می‌کردند و این موضوع، تفاوت چندانی با نحوه رقابت مرورگرهای کروم و اج یا بسیاری دیگر از مرورگرهای توسعه داده شده برپایه کرومیوم ندارد.

فایرفاکس در سال 2009 بیشترین محبوبیت را در بین تمام مرورگرهای داخل بازار داشت و با چیزی در حدود 33 درصد از سهم بازار، پادشاه این نرم‌افزارهای گفته شده بود. تا ماه جولای 2009، این نرم‌افزار به بیش از 1 میلیارد دانلود رسید و توانست به‌عنوان محبوب‌ترین نرم‌افزار منبع باز یا همان Open Source، خودش را معرفی کند. البته، این عنوان هنوز هم در اختیار فایرفاکس است.

محبوبیت این مرورگر تا جایی پیش رفت که توانست در سال 2009 از نسخه هفتم اینترنت اکسپلورر در اروپا هم فراتر رود و این اولین‌باری بود که اینترنت اکسپلورر از زمان پیروزی در جنگ مرورگرها، بازار بزرگی را به مرورگر دیگری واگذار می‌کرد. تا این زمان، مرورگر گوگل کروم هنوز نتوانسته بود جایگاه خودش را به دست بیاورد و تنها پس از چند سال، هر دو آن‌ها را شکست داد.

آمارهایی که اکنون در اختیار داریم، به ما نشان می‌دهند که فایرفاکس اکنون چهارمین مرورگر محبوب دنیا پس از کروم، سافاری و مایکروسافت اج با 3.26 درصد از سهم بازار است. این نرم‌افزار به صورتی کاملا منبع باز و غیرانتفاعی توسعه داده شده و می‌تواند هر سه مرورگر بالاتر از خود را در این زمینه شکست دهد. برخی افراد ممکن است که برای این موضوع کرومیوم را مطرح کنند و بگویند که آن هم منبع باز است، اما نباید این موضوع را فراموش کنیم که خود مرورگر کروم هم برپایه آن تولید شد و خود این مرورگر اهمیت به‌مراتب بیشتری را دارد.

یادداشت‌های زمان توسعه این مرورگر، نشان‌دهنده آن است که فایرفاکس را می‌توانیم اولین مرورگری به حساب آوریم که امکان استفاده از اکستنشن‌ها و تم‌ها را در اختیار کاربران خودش قرار می‌داد. شاید شما هم درست مانند بسیاری دیگر از کاربران دنیا تصور کنید که در لوگو فایرفاکس یک روباه وجود دارد؛ اما این‌طور نیست و حیوان موجود در لوگو آن‌ها یک پاندا قرمز است.

پاندا قرمز، همان کاراکتر محبوب استاد شیفو در سری انمیشن‌های پاندا کنگ‌فوکار است.

با توجه به تمام موارد که تا به اینجا به آن‌ها اشاره کردیم، فایرفاکس در 20 سال اول زندگی خود کارهای زیادی را انجام داده است. اگرچه که این مرورگر دیگر آن محبوبیت سابق خودش را ندارد، اما همچنان یکی از امن‌ترین مرورگرهای متمرکزبر حریم خصوصی موجود در عصری است که مردم نسبت‌به حریم خصوصی و امنیت در فضای اینترنت، آگاهی بیشتری پیدا کرده‌اند.

آیا فایرفاکس آینده‌ روشنی دارد؟

فایرفاکس فعلا باید به روال عادی خود ادامه دهد. موزیلا اعلام کرده است که اکنون برنامه‌ای برای حذف تدریجی فایرفاکس ندارد و محصول اصلی آن‌ها باقی خواهد ماند. با این حال، نادیده گرفتن اخباری که هر روز منتشر می‌شود بسیار سخت است. سهم بازار فایرفاکس سال‌هاست که روندی رو به کاهش را در پیش دارد؛ چرا که بیشتر کاربران به سمت استفاده از مرورگر کروم شرکت گوگل رفته‌اند.

در سال 2021 بود که پشتیبانی از برنامه‌های مبتنی‌بر وب را همراه با آمازون Fire TV و Echo Show حذف کرد که با واکنش شدید کاربران مواجه شد. تنها در سال 2022، این مرورگر ده‌ها میلیون کاربر را از دست داده است و برخی از بانک‌ها، وبسایت‌های مربوط به شرکت‌های اعتباری و بسیاری دیگر، پشتیبانی خود از فایرفاکس را قطع کرده‌اند.

ما در مورد آینده فایرفاکس به هیچ عنوان مطمئن نیستیم. کرومیوم اکنون دو مرورگر از سه مرورگر برتر دنیا را در اختیار دارد و برای خودش پادشاهی می‌کند. در واقع، چیزی در حدود 75 درصد از تمام ترافیکی که از مرورگرها عبور می‌کند، به کرومیوم مرتبط است.