حتما در چند روز اخیر عکسهای گرفته شده با استفاده از تلسکوپ جیمز وب را دیدهاید. این عکسها برای اولینبار چند روز پیش منتشر شدند و بسیاری از کاربران فضای مجازی و بهخصوص دانشمندان را شگفتزده کردند.
حال داستانی جدید درمورد عکسهای ثبت شده بهوسیله تلسکوپ جیمز وب وجود دارد و آن چیزی نیست جز کشف قدیمیترین کهکشانی که تا به امروز مشاهده شده است. اگر مصاحبههای انجام شده توسط مدیران ناسا دررابطهبا این تلسکوپ را بهیاد بیاورید، آنها قول کشف چنین چیزهایی و حتی فراتر از آن را داده بودند. اکنون این تلسکوپ درحال شروع مناسبی برای تمام برنامههایی است که سازمان فضایی آمریکا مدنظر دارد.
البته نباید این موضوع را از یاد ببریم که محققان حوزه هوا و فضا از قبل به تعداد زیادی از دادههای جمعآوری شده در مرحله راهاندازی تلسکوپ فضایی جیمز وب دسترسی داشتهاند. درواقع، آنها بهوسیله همین اطلاعات بود که توانستند قدیمیترین کهکشان حالحاضر دنیا را کشف کنند. دانشمندان از طریق مجموعهای از دادههای خاص بهدنبال کهکشانهای دور رفتند و به موردی برخورد کردند که GNz13 نامیده میشد.
هنوز مسیر بسیار زیادی برای تایید کردن GNz13 بهعنوان کهکشانی جدید وجود دارد، اما باوجوداین موضوع، چندین نشریه این کهکشان را بهعنوان قدیمیترین نمونه کشف شده معرفی کردهاند. اما سوال اصلی آن است که چگونه به اینجا رسیدیم و آیا قدیمیترین کهکشان کشف شده تابهامروز را مشاهده کردهایم؟
طی 48 ساعت گذشته، 2 گروه تحقیقاتی مختلف مقالاتی را در arXiv آپلود کردند که جزئیات جستجوی خود را برای کهکشانهای بسیار دور کشف شده بهوسیله تلسکوپ فضایی جیمز وب را شرح میداد.
وبسایت arXiv را میتوانیم مخزنی برای مقالات تا پیش از انتشار عمومی آنها بهحساب آوریم که دانشمندان مطالعات خود را در آن رها میکنند تا بتوانند بهسرعت درمیان همتایان خود منتشر نمایند. این سایت مکانی عالی برای انتشار سریع تحقیقات جدید در جهان، بهویژه در زمینه نجوم و اخترفیزیک بهحساب میآید. درکنار تمام موارد خوبی که درمورد آن گفتیم، باید به این موضوع هم دقت کنیم که صحت و اعتبار هیچکدام از این مقالات مورد تایید قرار نگرفته است.
درواقع ما نمیتوانیم با قطعیت بگوییم که GNz13 واقعا قدیمیترین کهکشانی است که تاکنون مشاهده شده، چراکه این کهکشان تقریبا 330 میلیون سال قدمت دارد. براساس گفتههای نیک سیمور، اخترفیزیکدان دانشگاه کرتین در استرالیای غربی، این مورد به آن معنا است که اگر تایید شود، احتمالا جوانترین کهکشانی خواهد بود که تاکنون دیدهایم.
سیمور گفت که اگر به 330 میلیون سال پس از بیگ بنگ برویم، در بهترین حالت نمیتواند که بیش از 100 میلیون سال قدمت داشته باشد. از این رو این واقعا یک کهکشان کوچک در آغاز زمان زمان خواهد بود.
در اعلام چنین موضوعاتی نباید باقطعیت حرف زد، چراکه اگر معلوم شود GNz13 چیز کاملا متفاوتی است، امکان از دست دادن اعتماد خوانندگان به دانشمندان وجود دارند. چندین ستارهشناس مطرح دنیا اعتقاد دارند که این دادههای منتشر شده کاملا قانعکننده هستند و کهکشان گفته شده احتمالا بسیار دورتر از چیزی است که ما در متوجه شدهایم، اما تا زمانیکه تایید نشده باشد، GNz13 نمیتوانند که عنوان قدیمیترین کهکشان را به خود اختصاص دهد.
هیجانزده شدن درمومرد شاهکارهای فضایی یک امر کاملا مسلم است. تقریبا ما هر روز در تمام مجلات علمی مشاهده میکنیم که کشفیات جدیدی ظاهر میشوند بسیاری از افراد را شگفتزده میکند. اگر دانشمندان میخواهند که گزارشاتی را درمورد اکتشافات جدیدشان منتشر کنند، باید به قطعی نبودن آن هم اشارهای داشته باشند. این عدم قطعیت یکی از اصلیترین کلیدیترین مواردی است که باید حتما درنظر داشته باشیم.
بهصورت کلی میتوانیم بگوییم که داستان GNz13 یکی از فوقالعادهترین چیزهایی است که در قرن 21 مطالعه کردهایم و هنوز در ابتدای مسیر قرار دارد. ستارهشناسان درحالحاضر باید مطالعات بیشتری را روی آن انجام دهند تا مطمئن شوند که اطلاعات بهدست آمده از آن، مخصوصا فاصله و قدمتی که محاسبه کردهاند، درست است.
مایکل براون، اخترفیزیکدان دانشگاه موناش، میگوید:
بدیهی است که کارهای بعدی زیادی برای انجام دادن وجود دارد، اما این واقعا یک نوع نگاه اجمالی به جایی خواهد بود که تلسکوپ جیمز وب کشف کرده است.
در ماه آوریل سال جاری میلادی و قبل از آنکه تلسکوپ جیمز وب برای مطالعه کیهان فعال شود، اخترشناسان اعلام کردند که این امکان وجود دارد تا دورترین کهکشان دنیا را با نام HD1 کشف کرده باشند. اعتقاد کلی که درحالحاضر وجود دارد، این است که کهکشان گفته شده مربوط به زمانی است که تقریبا 330 میلیون سال از عمر کیهان گذشته بود.
براون در آن زمان اشاره کرد که ما باید در دادن لقب دورترین کهکشان به HD1 بسیار محتاط باشیم، زیرا این دادههای گفته شده مربوط به کهکشانی در فاصله میلیاردها سال نوری نزدیکتر به زمین باشد. او همچنین گفت که برای تایید فاصله آن، به مشاهدات بیشتری نیاز داریم.
خب، سوال اصلی درزمینه تایید اطلاعات آن است که با استفاده از چه وسیلهای این موضوع را میتوانند تایید کنند؟ جواب این سوال در چهار کلمه خلاصه شده است: تلسکوپ فضایی جیمز وب!
تقریبا هیچ کسی را نمیتوانید پیدا کنید که به شکسته شدن رکوردها علاقهای نداشته باشد، اما شاید جالبترین نکتهای که درحالحاضر وجود دارد، آن خواهد بود که اگر جیمز وب بتواند تمام چیزهایی که درمورد تواناییهایش میگویند را بهنمایش بگذارد، صددرصد عنوان قدیمیترین کهکشان دنیا تغییر پیدا خواهد کرد.