فرقی نمی‌کند که شما به کفش‌های کتانی، موسیقی، مد یا ورزش علاقه‌مند باشید، به احتمال زیاد شما با برند نایکی آشنایی کافی را دارید. برند نایکی که برای اولین بار در آمریکا متولد شد، از زمان آغاز به‌کار خودش در سال 1964، با انبوهی از طرح‌ها، قطعات کاربردی و سبک‌های لباسی جذاب بر بازار کفش‌های کتانی و لباس‌های ورزشی تسلط داشته است، اما این برند از کجا آمده و چگونه تبدیل به بزرگ‌ترین شرکت تولید کفش‌های جهان شد؟ ما قصد داریم که در این مقاله به‌صورتی کامل به این موضوع بپردازیم؛ با کارو تک همراه باشید.

شکی نیست که اگر به‌دنبال تاریخچه نایکی هستید، میلیون‌ها سوال وجود دارد که باید به آن‌ها پاسخ دهیم، بنابراین در این مقاله ما هدف و وظیفه خود را بر این گذاشتیم که راهنمایاصلی تاریخچه برند نایکی را برای شما به‌نگارش درآوریم. از یک شروع ساده تا انتخاب نام برند، تا برخی از نمادین‌ترین محصولات آن، ما نگاهی به جدول زمانی برخی از لحظات نمادین نایکی خواهیم انداخت که به شکل‌گیری این برند و تبدیل شدن آن به یکی از قدرت‌های امروزی کمک کرد.

آغازی ساده

داستان ما با دو مرد به‌ نام‌های بین باورمن و فیل نایت آغاز می‌شود. بیل باورمن یک مربی دو و میدانی در دانشگاه اورگان بود که پس از یک دوره کوتاه در دانشگاه استنفورد، دوباره با شاگرد قبلی خود، یعنی فیل نایت وارد یک همکاری شد. در واقع باورمن مجذوب ایده بهینه‌سازی کفش‌های ورزشی و مخصوص دویدن برای بهبود عملکردشان بود و به همین دلیل پس از یادگیری چند ترفند و راهنمایی از یک کفاش محلی، به نوبه خود شروع به سرهم‌بندی ایده‌های خود با مدل‌های مختلفی که در ذهنش وجود داشت، کرد. در تاریخ 25 ژانویه 1964، این دو نفر تصمیم گرفتند که یک شرکت کفش مستقر در شهر یوجین ایالت اورگان با نان Blue Ribbon Sport را تاسیس کنند که برای سال‌ها پشت یک خودرو در پیست دو و میدانی میتینگ کار می‌کردند.

این شرکت به‌عنوان توزیع‌کننده طیف وسیعی از کفش‌های وارداتی، یعنی همان مدل‌های برند Onitsuka Tiger شروع به کار کرد. نایت از کیفیت کفش‌های تمرینی شرکت Onitsuka شگفت‌زده شد و به این نتیجه رسید که آن‌ها درمقایسه‌با بازار کفش‌های کتانی تحت سلطه آلمان، یک چیز کاملا جدید هستند. در واقع در آن زمان شرکت آدیداس تحت رهبری آدولف آدی داسلر در حال فرمان‌روایی بر بازار کفش‌های ورزشی بود که تاریخچه آن برند را هم می‌توانید از طریق این لینک مطالعه کنید.

در آن زمان که مردم تصمیم می‌گرفتند که بین برند‌های پوما یا نایکی یکی را انتخاب کنند، فیل نایت تصمیم گرفت که برای پیدا کردن یک کفش تمرینی جدید و ممتاز برای دویدن به شرکت Onitsuka در ژاپن برود.

آن‌ها پس از چند سالی که توزیع انحصاری کفش‌های کتانی Onitsuka در ایالات متحده آمریکا را برعهده داشتند، افزایش رقبا در بازار موجب شد که نایت و باورمن به این فکر کنند که چگونه کارها را به‌صورتی کاملا متفاوت انجام دهند. در نهایت این دو نفر تصمیم گرفتند که در سال 1971 از یکدیگر جدا شوند و دیگر همکاری نداشته باشند، زیرا Blue Ribbon Sports در آن سال تبدیل به برند نایکی شد و قصد داشت تا محصولات ورزشی خودش را راهی بازار کند.

برند نایکی چگونه به نام امروزی خود رسید؟

تغییر نام شرکت Blue Ribbon Sports به نایک ایده اولین کارمند این شرکت، یعنی جسی جانسون بود. لوگوی نمادین برند Swoosh از قبل توسط کارولین دیویدسون، یکی از دانشجویان دانشگاه پورتلند، طراحی شده بود، اما این شرکت هنوز نامی را نداشت. جانسون با الهام از طراحی Sqosh، نام نایکی را پیشنهاد کرد که به نام الهه بالدار پیروزی یونانی شباهت داشت.

اولین کفش نایکی چه بود؟

اولین کفش نایکی با نام مستعار Moon Shoe شناخته و از آهن وافل Bowerman ساخته شده بود. این طرح زیره وافل پس از اینکه بیل باورمن در حال خوردن صبحانه بود و به این فکر می‌کرد که آیا شیارهای وافل او برای کشش بیشتر هنگام ورزش کار می‌کنند یا خیر، به ثمر نشست. پس از چند با آزمایش از اتو وافل، کفش تمرینی وافل در نهایت متولد شد و به دلیل طراحی محکم و عملکرد بسیار خوب آن، تقریبا بلافاصله به موفقیت بسیار خوبی دست یافت. این کفش از نظر فنی اولین کفش نایک بود و در فروشگاه Sotheby فروش 450 هزار دلاری را تجربه کرد.

اولین کفش تجاری نایک گونه‌ای از Moon Shoe با طراحی بسیار ظریف‌تر بود. این کفش Nike Waffle Racer نام داشت و برای اولین بار در مسابقات پیست ایالات متحده آمریکا در اختیار ورزشکاران قرار گرفت. اگرچه که Nike Waffle Racer به خوبی طراحی شده بود، اما هنوز برند نایکی را به همان ارتفاعات آدیداس یا پوما که قرار داشتند، نرساند. با این حال، یک طراحی جدید به قرار دادن آن‌ها در مسیر درست کمک کرد.

این دو کفش با طراحی که در اصل آزتک نامیده می‌شدند، به موفقیت دست یافتند. به دلیل داشتن کفش ورزشی آدیداس با نامی مشابه، این نام باید تغییر پیدا می‌کرد، بنابراین با توجه به تاریخچه شروع و سقوط آزتک‌ها، این کفش به نایک کورتز تغییر نام داد. کورتز پس از معرفی در بازی‌های جام جهانی مکزیک که اتفاقا در همان سال هم آدیداس اولیه توپ رسمی جام جهانی را برای آن تولید کرده بود، به‌دلیل طراحی و فناوری پیشرفته‌ای که داشت به موفقیت بزرگ دست یافت و به نایکی در راه تبدیل شدن به غول دنیای کفش‌های کتانی که امروز می‌شناسیم، بسیار کمک کرد.

کورتز گذشته‌ای کاملا گیج‌کننده دارد، زیرا در ابتدا این کتانی‌ها توسط شرکت Onitsuka طراحی و تولید شده بود. این مورد دقیقا قبل از آن بود که نایت و بوورمن تصمیم بگیرند که نسخه خود را با نام نایکی به بازار بفرستند. زمانی که شرکت Onitsuka متوجه فروش مدل کورتز توسط نایکی شد، موضوع بالا گرفت و در نهایت این جنجال در دادگاه به پایان رسید. این بحث در دادگاه حل شد و قاضی حکم داد که هر دو برند می‌توانند نسخه کورتز خود را به نام خود بفروشند.

شعار معروف

در سال 1976، نایکی آماده بود تا به توسعه خود ادامه دهد، بنابراین شرکت جان براون و شرکا که در زمینه تبلیغات فعال بودند و در شهر سیاتل ایالت واشگنتن حضور داشتند، برای کمک به در معرض دید قرار گرفتن بیشتر وارد یک همکاری با شرکت نایکی شدند. یک سال بعد، این آژانس تبلیغاتی اولین تبلیغ برند نایکی را با عنوان There is No Finish Line ایجاد کرد. اگرچه که این تبلیغ حاوی هیچ کفش واقعی نایکی از نزدیک نبود، اما موفقیت‌آمیز ظاهر شد و بیشتر به سوق دادن برند به قله‌هایی که حتی فکرش را هم نمی‌کردند، کمک کرد. تا سال 1980، نایکی 50 درصد از سهم بازار کفش‌های ورزشی ایالات متحده آمریکا را به دست آورده بود و سپس در همان سال به‌عنوان یک شرکت، عمومی شد.

به‌دنبال محبوبیت کفش‌های کتانی برند نایکی، این شرکت تصمیم گرفت که در سال 1979 وارد دنیای لباس شود و مجموعه‌ای از لباس‌های ورزشی و کتانی را تولید کند. یکی از اولین چیزهایی که آن‌ها به بازار فرستادند Windrunner بود. در واقع نایکی یک ژاکت سبک وزن با طراحی مدرن به سبک شورون تولید کرد که به سرعت هم در خیابان‌ها و هم در مکان‌های ورزشی محبوب شد.

در سال 1982، نایکی با Weiden+Kennedy به‌عنوان آژانس تبلیغاتی جهانی خود برای پیشبرد نفود به مناطق دیگر وارد یک همکاری شد. درحالی‌که در دهه 1980، بسیاری از تبلیغات چاپی و تلویزیونی ایجاد شده بودند، یکی از بنیان‌گذاران این شرکت با نام ون ویدن در نهایت شعار معروف Just Do It را برای یک کمپین در سال 1988 مطرح کرد. این جمله در نهایت توسط Adveertising Age به‌عنوان یکی از 5 شعار برتر قرن بیستم انتخاب شد.

دوران جردن

چند سال بعد و در سال 1984، نایکی با یکی بسکتبالیست 21 ساله به نام مایکل جردن قراردادی را امضا کرد. جردن با وجود اینکه یک فرد تازه‌کار در NBA بود، قرارداد مستقیم با رند‌های Reebok و Converese را رد کرد به جای آن تصمیم گرفت تا با نایکی قراردادی به ارزش 500 هزار دلار در سال را امضا کند.

این قرارداد با وعده اینکه نایکی به مایکل جردن این امکان را بدهد تا بتواند محصولاتی تحت برند خودش را تولید کندبه اوج خود رسید. با امضا این قرارداد شاهد متولد شدن یکی از برندهای بسیار محبوب دنیای لباس‌های ورزشی با نام ایر جردن بودیم. پس از امضا قرارداد، جردن چند بازی را با کفش‌های ورزشی نایکی ایر انجام داد، اما در نهایت به‌دلیل رعایت نکردن رنگ‌های آن با استانداردهای NBA در آن زمان، ممنوع شدند. در عوض پیتر مور، تینکر هتفیلد، و بروس کیلگور که در آن زمان در تیم طراحی نایکی حضور داشتند تصمیم گرفتند که انرژی خود را در جای دیگری متمرکز کنند و در نهایت کفش ایر جردن نسل 1 متولد شد.

کفش‌های اصلی ایر جردن 1 در اواخر سال 1984 منحصرا برای مایکل جوردن طراحی شد و در نهایت در ماه آوریل سال 1985 به‌فروش عمومی رسید.

در سال 1987، نایکی نسل جدید از کفش‌های کتانی را با نام ایر مکس 1 عرضه کرد. این کفش‌های کتانی عمدتا توسط تینکر هتفیلد طراحی می‌شدند و اولین محفظه فیزی هوا را در زیره‌های میانی بالشتکی خود داشتند. رنگ‌های اصلی به کار رفته در این کفش قرمز و سفید دانشگاهی بودند و تا به امروز هم ظاهری است که برای کفش‌های کتانی در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سال 1990، نایکی به پردیس مقر جهانی هشت ساختمانی خود در شهر Beaverton ایالت اورگان نقل مکان کرد. زمین وسیع 400 هکتاری دفتر مرکزی Beaverton به 11 هزار کارمند و همچنین آزمایشگاه تحقیقات ورزشی نایکی برای توسعه آخرین نسل از فناوری، موزه نایکی برای نمایش آثار قدیمی، سه مرکز تناسب اندام و امکانات برای ورزشکاران تحت حمایت اختصاص یافته بود.

در کنار تمام این موارد، سومین نسل از کفش‌های نایکی ایر مکس با نام نایکی ایر مکس 90 وارد بازار شدند. این مدل خاص دارای ساختاری درشت‌تر و همچنین طراحی و سبک آینده نگرانه‌تری بود.

سلطه جهانی

در ادامه تلاش‌های دهه 1990، نایکی اولین نسل از فروشگاه‌های زنجیره‌ای Niketown خود را افتتاح کرد که اولین آن‌ها در شهر پورتلند ایالت اورگان قرار داشت. این فروشگاه‌های متمایز تعدادی از محصولات ورزشکاران تحت حمایت این برند، از جمله مایکل جردن را به‌فروش می‌رساندند و در عین حال طیف کامی از محصولات انحصاری نایکی را برای انواع ورزش‌ها ارائه می‌کردند. در سال 1996، نایکی تصمیم گرفت که با تایگر وودز، فوق ستاره دنیای گلف، قراردادی را امضا کند و او را هم تحت برند خود درآورد. این حرکت به نایکی کمک کرد تا به‌صورتی عمیق‌تر در قلمرو جدیدی به نام گلف شیرجه بزند و مجموعه جدیدی از طرفداران را در سراسر جهان در دور خود جمع کند.

در سال 1997، نایکی با نسل جدیدی از کفش‌های کتانی با پدهای افزایش یافته در کفی‌های کتانی‌های ایر مکس که برای مقاومت در برابر ضربه‌های سنگین و فرسودگی اسکیت‌بردها ایدهع‌آل بودند، وارد دنیای اسکیت‌بوردها شد. با توجه به موفقیت این نسل از محصولات جدید، نایکی تصمیم گرفت تا هجوم خود را به دنیای اسکیت‌بوردها دو برابر کند و در سال 2001 سری Nike SB را به بازار عرضه کرد. بلافاصله بعد از عرضه Nike SB، این برند تصمیم گرفت که مجموعه از Dunks را برای هر یک از اسکیت‌بازان حرفه‌ای به بازار عرضه کند. این مدل جدید Dunk SB در اصل یک کفش ورزشی مخصوص بسکتبال به‌حساب می‌آمد، اما در عوض مجهز به زبانه‌ای ضخیم‌تر، توری‌هایی ضخیم‌تر و ساختاری محکم‌تر برای اطمینان از حداکثر راحتی و دوام بود.

با توجه به گشترش بیشتر در ذهن و تبدیل شدن مایکل جردن به یک نام آشنا، در سال 2003 نایکی تصمیم گرفت که با اسطوره‌های دیگر دنیای بسکتبال مانند لبرون جیمز و کوبی برایانت فقید هم قراردادهایی را امضا کند. این ورود همه‌جانبه به دنیای بسکتبال، باعث استحکام این برند به‌عنوان حامی اصلی کفش در NBA شد. سال بعد، فیل نایت که یکی از بنیان‌گذاران نایکی بود تصمی گرفت که از سمت خود کناره‌گیری کند، اما همچنان رئیس هیئت مدیره باقی بماند. آن‌ها تصمیم گرفتند که ویلیام پرز، تاجر آمریکایی، را جانشین او کنند، اما پرز به‌دلیل اختلافات مدام با نایت در مورد نحوه اداره تجارت این شرکت، تنها دو سال توانست که در این سمت باقی بماند. در سال 2005، نایکی تصمیم گرفت که از دایره‌ای که دورش قرار داشت خارج شود و در نهایت با رافائل نادال، تنیسور معروف، قراردادی را امضا کرد و او را هم به زیرمجموعه خود اضافه نمود.

در سال 2008، نایکی برند انگلیسی Umbro را خریداری کرد. این برند بیشتر به‌خاطر لباس‌های معروف فوتبالش شناخته می‌شد و ارزشی برابر با 580 میلیون دلار داشت. این حرکت به تسلط نایکی بر بازار فوتبال و گسترش دامنه موجود پوشاک مربوط به فوتبال و تجهیزات ورزشی کمک کرد. در سال‌های 2012 و 2015، نایکی به تامین‌کننده رسمی NFL و NBA تبدیل شد و از پوشیدن لباس‌ها توسط بازیکنان، مقامان و افراد شخصی سود بسیار زیادی برد.

این شرکت همچنان به فعالیت خود در حال ادامه دادن است به‌عنوان بزرگ‌ترین و عظیم‌ترین تامین‌کننده کفش‌های ورزشی، پوشاک و سایر تجهیزات ورزشی شناخته می‌شود. این گروه همچنین مالکیت برند‌های معروف دیگری مانند جردن و کانورس را هم در اختیار دارد.